న్యూఢిల్లీ: నకిలీ లాగిన్లు, ఫోన్‌నంబర్లను ఉపయోగించి ఓటరుజాబితాలోని ఓట్లను తొలిగించారని ఇటీవల లోక్‌సభలో విపక్షనేత రాహుల్‌ గాంధీ ఆరోపించిన విషయం తెలిసిందే. దీంతో ఈసీ ప్రచురించిన ఓటరు జాబితాపై పలు అనుమానాలు తలెత్తాయి. సాఫ్ట్వేర్ సాయంతో కేంద్రీకృత పద్ధతిలో ఓట్ల చోరీకి అవకాశం ఉందా అంటూ సందేహాలు బయలుదేరాయి.
రాహుల్‌ గాంధీ ఆరోపణలకు ప్రతిస్పందిస్తూ, ఎన్నికల కమిషన్ ఆసక్తికరంగా రెండు స్వరాలలో మాట్లాడింది. మొదట అది అతని ఆరోపణలను “తప్పు, నిరాధారమైనది” అని ఖండించినప్పటికీ, మరో రోజు అది అలంద్, రాజురా రెండింటిలోనూ “పెద్ద సంఖ్యలో తొలగింపు, ఓట్ల చేర్పు దరఖాస్తుల వాస్తవికతపై అనుమానాలు” తర్వాత FIRలు నమోదు చేశారని పేర్కొంటూ కాంగ్రెస్ నాయకుడి ఆరోపణలకు ఊతం ఇచ్చింది.
దాదాపు ఒక వారం తర్వాత దిద్దుబాటు చర్యలు చేపట్టింది. ECINet పోర్టల్,యాప్‌లో కొత్త ‘ఇ-సైన్’ ఫీచర్‌ను విడుదల చేసింది, ఇది ఇప్పుడు చేర్పులు, తొలగింపుల కోసం దరఖాస్తు చేసుకునే వారికి ధృవీకరణగా ఆధార్-లింక్ చేసిన ఫోన్ నంబర్‌లను ఉపయోగిస్తుందని ది ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్ నివేదించింది. అయితే, ఎన్నికల కమిషన్, కేంద్రీకృత వ్యవస్థలను ఉపయోగించి ఓటర్ల జాబితాలను ట్యాంపరింగ్ చేస్తున్నారనే ఇటీవలి ఆరోపణలను పరిష్కరించడానికి ఇలా జరిగిందా లేదా అనే దాని గురించి ఎటువంటి ప్రస్తావన చేయలేదు.
గత వారం జరిగిన విలేకరుల సమావేశంలో సోనియా గాంధీ మాట్లాడుతూ, “ఎవరో ఆటోమేటెడ్ ప్రోగ్రామ్‌ను నిర్వహించారని” ఆరోపించారు, దీని తర్వాత కర్ణాటకలోని అలంద్ నియోజకవర్గంలో దాదాపు 6,018 ఓట్లను రాష్ట్రం వెలుపల మొబైల్ నంబర్‌లను ఉపయోగించి, కాంగ్రెస్ గెలిచిన బూత్‌లను లక్ష్యంగా చేసుకుని ఓటర్లను తొలగించారు.
వారి బూత్‌లలో సీరియల్ నంబర్ 1 నంబర్ ఉన్న ఓటర్లను ఉపయోగించి తొలగింపుల కోసం ఈ దరఖాస్తులను దాఖలు చేయడానికి ఒక సాఫ్ట్వేర్ వాడారని ఆమె పేర్కొన్నారు.
ఫారమ్ 7 దరఖాస్తులు వెంటనే జాబితాల నుండి తొలగింపుకు దారితీయవని ఎన్నికల కమిషన్ చెప్పినప్పటికీ, ERONet, ECINet వంటి సాఫ్ట్వేర్ వ్యవస్థల వాడకం ఓటర్ల జాబితాల నిర్వహణకు సహాయపడటంలో ఈ వ్యవస్థలు ఎలా పనిచేస్తాయోనన్నప్రశ్నలను లేవనెత్తిందని నిపుణులు అంటున్నారు.
ఓటర్లు తమ పేర్లను స్వయంగా తొలగించగలరా?
1960 నాటి ఓటర్ల నమోదు నియమాల ప్రకారం, ఓటర్ల జాబితా నుండి దిద్దుబాట్లు, తొలగింపులు చేయాలనుకునే ఎవరైనా ఫారమ్ 7 నింపడం ద్వారా అలా చేయవచ్చు, దీనిని “ఇప్పటికే ఉన్న జాబితాలో పేరును చేర్చడానికి/తొలగించడానికి ప్రతిపాదిత అభ్యంతరం” కోసం ఉపయోగించవచ్చు.
ఓటర్లు తమ సొంత పేరును తొలగించడానికి లేదా వారి నియోజకవర్గంలోని ఏదైనా ఇతర ఓటర్లపై అభ్యంతరం చెప్పాలనుకుంటే ఈ ఫారమ్‌ను ఉపయోగించవచ్చు. దీనిని డౌన్‌లోడ్ చేసుకుని సంబంధిత BLO (బూత్ స్థాయి అధికారి)కి అందజేయవచ్చు లేదా ECINet యాప్‌లో ఆన్‌లైన్‌లో చేయవచ్చు.
సెప్టెంబర్ 19న రాహుల్‌ గాంధీ ఆరోపణలకు ప్రతిస్పందనగా ఎన్నికల కమిషన్ కూడా “ఏ ఓటును ఆన్‌లైన్‌లో తొలగించలేరు” అని చెప్పింది, అయితే ఓటర్లు దరఖాస్తు చేసుకోవడానికి ఫారమ్ 7 నింపవచ్చు. అయితే, “పెద్ద సంఖ్యలో తొలగింపు, చేర్పుల దరఖాస్తు వాస్తవికతపై సందేహాలు తలెత్తిన తర్వాత” అలంద్, రాజురా రెండింటిలోనూ FIRలు దాఖలు చేశామని కమిషన్ పేర్కొంది. ఇది ఆన్‌లైన్ వ్యవస్థలు దుర్వినియోగానికి గురయ్యే అవకాశం ఉందనే ప్రశ్నలను లేవనెత్తింది.
టెక్నాలజీ ద్వారా కేంద్రీకరణ వైపు అడుగులు
బూత్ లెవల్ ఆఫీసర్లు (BLOలు) క్షేత్ర సందర్శనల తర్వాత EROలు తుది నిర్ణయం తీసుకోవాలి. అయినా ఎన్నికల కమిషన్ ఓటరు జాబితా నిర్వహణ ప్రక్రియలో సహాయపడటానికి వ్యవస్థలను అభివృద్ధి చేయడానికి కూడా ప్రయత్నించింది.
2018 నుండి, ERONet దేశవ్యాప్తంగా ఉన్న అన్ని EROలకు కేంద్రీకృత పోర్టల్‌గా పనిచేస్తోంది. దీనికి ముందు, ప్రతి రాష్ట్రానికి ERMS (ఎలక్టోరల్ రోల్ మేనేజ్‌మెంట్ సిస్టమ్) అనే దాని స్వంత వ్యవస్థ ఉండేది.
అయితే, ఈ సంవత్సరం ప్రారంభంలో, ఎన్నికల కమిషన్ ECINet అనే ఒకే పోర్టల్, యాప్‌ను ప్రారంభించింది, ఇది ERONetతో సహా ఓటర్లు, అధికారుల కోసం దాదాపు 40 పాత యాప్‌లు, పోర్టల్‌లను ఏకీకృతం చేస్తుంది.
ఈమేరకు డిజిటల్ హక్కుల కార్యకర్త, పరిశోధకుడు శ్రీనివాస్ కోడాలి మాట్లాడుతూ… “ఈ సాఫ్ట్వేర్ వ్యవస్థలు నిర్ణయాధికారం దిశగా… మద్దతు వ్యవస్థలుగా పనిచేస్తాయని, నకిలీలను, మరణించిన వ్యక్తులను సూచిస్తాయనేది ఆలోచన. ఓటరు జాబితా నిర్వహణ,నవీకరణకు సంబంధించి తుది నిర్ణయాలు తీసుకోవడంలో EROలకు కొంత సహాయం అందించడానికి ఈ వ్యవస్థలను మొదట ప్రవేశపెట్టారు. అయితే, అటువంటి వ్యవస్థలను తారుమారు చేయవచ్చనడానికి తగినంత ఆధారాలు ఉన్నాయని ఆయన అన్నారు.”
2018 తెలంగాణ అసెంబ్లీ ఎన్నికలలో, రాష్ట్రంలోని లక్షలాది మంది ఓటర్లు, ఎక్కువగా గ్రేటర్ హైదరాబాద్ ప్రాంతానికి చెందినవారు ఓటర్ల జాబితా నుండి తప్పిపోయారు. వారంతా ఓట్లను వేయలేకపోయారు.
తరువాత, నేషనల్ ఎలక్టోరల్ రోల్ ప్యూరిఫికేషన్ అండ్ అథెంటికేషన్ ప్రోగ్రామ్ (NERPAP) కింద ఆధార్‌ను ఓటరు ఐడిలతో అనుసంధానించడంలో భాగంగా చేపట్టిన ఓటరు ధృవీకరణ, నకిలీ, బోగస్ ఓటర్లను గుర్తించడానికి ఉద్దేశించిన సాఫ్ట్‌వేర్‌ను ఉపయోగించి రాష్ట్రవ్యాప్తంగా దాదాపు 30 లక్షల మంది ఓటర్లను జాబితాల నుండి తొలగించిందని RTI వెల్లడించింది. కాగా, డిజిటల్ హక్కుల కార్యకర్త, పరిశోధకుడు శ్రీనివాస్ కోడాలి ఈ కేసులో సుప్రీంకోర్టును ఆశ్రయించారు.
టాటా కన్సల్టెన్సీ సర్వీసెస్ (TCS) అభివృద్ధి చేసిన ERONet ను కూడా ఆయన ఎత్తి చూపారు. 2024-25 వార్షిక నివేదికలో, TCS “భారతదేశంలో ఎలక్టోరల్ రోల్ నిర్వహణలో విప్లవాత్మక మార్పులు చేసిన ఫ్లాగ్‌షిప్ వెబ్ ఆధారిత అప్లికేషన్ ERONet 2.0” ను అభివృద్ధి చేయడానికి ఎన్నికల కమిషన్‌తో కలిసి పనిచేశామని పేర్కొంది. కానీ దీనిపైనా ఆయన అనుమానాలు వ్యక్తం చేశాడు.
“ఓటర్ల జాబితాలలోని అన్ని భాగాలు చాలా పారదర్శకంగా ఉండాలి, కానీ సాఫ్ట్వేర్ ఏమి సూచిస్తుందో, ERO ఏమి చేస్తాడో మాకు నిజంగా తెలియదు. ERO, BLOలు, ECI – అన్నీ ఒక వ్యవస్థను ఏర్పరుస్తాయని శ్రీనివాస్ అన్నారు.
