-ముహమ్మద్ ముజాహిద్
భారత స్వాతంత్ర్య పోరాట చరిత్రలో మహాత్మా గాంధీ పేరు వెలుగొందుతూ ఉంటుంది. ఆయనను “జాతిపిత”గా పిలిచేంత గొప్పతనం ఆయన వ్యక్తిత్వంలో, ఆచరణలో ఉంది. గాంధీజీ ప్రత్యేకత ఆయన రూపొందించిన **అహింసా సిద్ధాంతం – సత్యాగ్రహం**. ఇది కేవలం రాజకీయ పోరాట పద్ధతి మాత్రమే కాకుండా, జీవన తత్వంగా ఆయన చూపిన మార్గం. మత సమైక్యతకు ప్రతీకబ్రిటిష్ పాలకులు హిందూ–ముస్లింల మధ్య విభేదాలు రెచ్చగొట్టాలని ప్రయత్నిస్తున్న సమయంలో గాంధీ మాత్రం **మత ఐక్యత, మానవతా బంధం** అనే విత్తనాన్ని నాటారు. ఆయనకి ఇస్లాం ధర్మం, దాని చరిత్ర, ప్రవక్త ముహమ్మద్ (స.అ.వ.) జీవితం మీద ఉన్న గౌరవం, ఆకర్షణ, ఆయన నిర్ణయాల్లో, ఆచరణలో ప్రతిబింబించింది.
గుజరాత్‌లోని రాజ్‌కోట్‌లో 1869 అక్టోబర్ 2న జన్మించిన గాంధీ, చిన్ననాటి నుంచే హిందూ–ముస్లిం సమాజాల మధ్య పెరిగాడు. ఆయన తల్లి కస్తూర్బా గాంధీ ప్రణామీ సంప్రదాయం నుండి వచ్చి, భగవద్గీత, వేదాలు, ఖుర్‌ఆన్, బైబిల్ వంటి గ్రంథాలను గౌరవించే పద్ధతిని తన కుమారుడికి నేర్పింది. దీంతో గాంధీజీ హృదయంలో **మతాలన్నింటినీ సమానంగా గౌరవించే విలువలు** పెరిగాయి.ముస్లిం మిత్రులతో బంధంగాంధీజీ జీవితంలో ముస్లింలతో ఉన్న స్నేహాలు ప్రత్యేకంగా నిలిచాయి. దక్షిణాఫ్రికాలో న్యాయవాదిగా ఉన్నప్పుడు **దాదా అబ్దుల్లా**, **అబ్బాస్ తయ్యబ్ జీ** వంటి వ్యక్తులు ఆయనకు సన్నిహితులయ్యారు. దాండీ యాత్ర సమయంలో గాంధీ అరెస్టయితే తన అనుచరులు తయ్యబ్జీ వద్దకు వెళ్లాలని సూచించడం ఆయన నమ్మకానికి ఉదాహరణ.
అలాగే **ఖాన్ అబ్దుల్ గఫ్ఫార్ ఖాన్ (సరిహద్దు గాంధీ)**, **అబుల్ కలాం ఆజాద్** వంటి నేతలతోనూ ఆయన బలమైన బంధాన్ని ఏర్పరచుకున్నారు. ఖుర్‌ఆన్, ప్రవక్త జీవితం పట్ల ఆకర్షణగాంధీజీ ఖుర్‌ఆన్‌ను తరచూ చదివేవారు, ముఖ్యంగా జైలులో ఉన్నప్పటికీ అధ్యయనం ఆపలేదు. ఆయనకి ఖుర్‌ఆన్, ఉపనిషత్తుల మధ్య ఎలాంటి విరోధం కనిపించలేదు. రెండూ దేవుని పట్ల సంపూర్ణ శరణాగతి నేర్పుతాయని ఆయన నమ్మకం. అందుకే ప్రతిరోజు ప్రార్థనల్లో **సూరహ్ ఫాతిహా**ని చేర్చుకున్నారు.
ప్రవక్త ముహమ్మద్ (స.అ.వ.) వినయం, నిజాయితీ, ధైర్యం, సాదాసీదా జీవనం గాంధీజీని లోతుగా కదిలించాయి. ఆయన ఇలా అన్నారు: “ప్రవక్త మహమ్మద్ తన కఠినమైన సాదాసీదా జీవితం, వాగ్దానాల పట్ల కట్టుబాటు, స్నేహితుల పట్ల నిబద్ధత, దేవుని పట్ల ఉన్న భయంతో నన్ను ప్రేరేపించారు. ఆయన ఎదుర్కొన్న కష్టాలను చదివినపుడు నా కళ్లలో నీళ్లు వచ్చాయి. నిజాన్వేషకుడైన నాకంటూ ఆయనను గౌరవించకుండా ఉండలేకపోయాను. విభజన సమయంలో ముస్లింల రక్షణదేశ విభజన కాలంలో ముస్లింలు తమ ప్రాణ భద్రత గురించి గాంధీజీని అడిగినప్పుడు, ఆయన వారిని భారతదేశం వదిలి వెళ్లవద్దని చెప్పాడు. “మీకు ఏదైనా ప్రమాదం జరిగితే దానికి గాంధీ ప్రాణం బలవుతుంది” అని ఆయన ఇచ్చిన హామీ, ఆయన మానవత్వానికి, త్యాగస్ఫూర్తికి నిదర్శనం.
ఖిలాఫత్ ఉద్యమం1919లో బ్రిటిష్ పాలకులు టర్కీలో ఖిలాఫత్ వ్యవస్థను తొలగించాలని అనుకున్నప్పుడు, భారత ముస్లింలకు మద్దతుగా గాంధీ నిలిచారు. అలీ బ్రదర్స్‌తో కలిసి ఖిలాఫత్ ఉద్యమాన్ని నడిపారు. ఆయనను ఆ కాన్ఫరెన్స్‌కు అధ్యక్షుడిగా ఎన్నుకోవడం ఆయనకున్న ముస్లిం అనుబంధానికి మరో చిహ్నం. సమగ్ర దృక్పథం. గాంధీజీ ఒక సనాతన హిందువు అయినప్పటికీ, ఇస్లాం పట్ల ఆయన గల గౌరవం, ఖుర్‌ఆన్ పట్ల ఆసక్తి, ప్రవక్త ముహమ్మద్ జీవితం నుండి పొందిన స్ఫూర్తి ఆయన ఆలోచనలకు, పోరాటానికి బలమయ్యాయి. ఆయన క్రైస్తవం, జరోస్త్రియనిజం పట్ల కూడా గౌరవం చూపారు. ఎల్లప్పుడూ తనతో **ఖుర్‌ఆన్, గీత, తోరా**ని తీసుకువెళ్ళేవారు. మొత్తానికి, గాంధీజీకి ఇస్లాం కేవలం ఒక మతం మాత్రమే కాదు, ఆయనకు **సత్యం, ధర్మం, మానవతా విలువలను బోధించిన ఆధ్యాత్మిక మార్గదర్శి**. ఆయన ఇస్లాం నుండి పొందిన స్ఫూర్తి ఆయనను శాంతి, సమైక్యత, త్యాగానికి ప్రతీకగా నిలిపింది.
