లక్నో: ఈ సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో గెలిస్తే బీజేపీ రాజ్యాంగాన్ని మారుస్తుంది. అలా జరిగితే మీ హక్కులు, నా హక్కులు హరించబడతాయి. మనకు లభించే గౌరవం అంతా కూడా పోతుంది. వారు మన ఓటు హక్కును కూడా లాక్కుంటారు.
నేపాల్‌తో సరిహద్దు వెంబడి ఉన్న సిద్ధార్థనగర్‌లోని దూమరియాగంజ్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గంలో దళితులు, OBCలను ఉద్దేశించి సమాజ్‌వాదీ పార్టీ అధ్యక్షుడు అఖిలేష్ యాదవ్ చేసిన ఈ విజ్ఞప్తి, ఉత్తరప్రదేశ్‌లో 2024 లోక్‌సభ ఎన్నికల్లో ఎస్పీని గట్టెక్కిస్తుందా అని రాజకీయ విశ్లేషకులు చర్చించుకుంటున్నారు.
ఇక్కడ కీలకమైన అంశం ఏమిటంటే, ఒంటరిగా పోటీ చేస్తున్న బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ మద్దతుదారులకు, ఇండియా కూటమికి మద్దతు ఇవ్వాలని ‘రిజర్వేషన్లను కాపాడండి’, ‘రాజ్యాంగాన్ని రక్షించండి’ అని నేరుగా విజ్ఞప్తి చేయడం. ఒక్కమాటలో చెప్పాలంటే, బిజెపిని, దాని నాలుగు OBC మిత్రపక్షాలను సవాలు చేసి… రాష్ట్రంలోని దళితులను ఆకర్షిస్తోంది సమాజ్వాది పార్టీ. వీటిలో మూడు తూర్పు UPలో ప్రభావం చూపుతున్నాయి, ఇక్కడ మే 25, జూన్ 1 న ఓటింగ్ జరుగుతుంది.
యుపి జనాభాలో 21.5% ఉన్న దళితులకు రాజ్యాంగం ఇచ్చిన హక్కులు, ప్రత్యేకించి రిజర్వేషన్లు, అఘాయిత్యాల నుండి రక్షణ, వారి రోజువారీ సామాజిక-ఆర్థిక ఉనికి, రాజకీయ జీవితంతో ముడిపడి ఉన్నాయి.
2007లో చారిత్రాత్మక విజయం తర్వాత అధికారం నుండి వైదొలిగినప్పటి నుండి 2012 తర్వాత BSPకి దళితుల మద్దతు బాగా తగ్గిపోయింది. అయినా రాష్ట్రంలోని అతిపెద్ద షెడ్యూల్డ్ కులాల కమ్యూనిటీ అయిన జాతవ్‌ల ఓట్లు పొందడంలో పార్టీ ఇప్పటికీ ముందంజలో ఉంది. తూర్పు యుపిలో వివిధ పేర్లతో పిలువబడే జాతవ్‌లు రాష్ట్ర జనాభాలో దాదాపు 12-13% వరకు ఉన్నట్లు అంచనా.
బిజెపి, ఎస్‌పి రెండూ బిఎస్‌పి జాతవ్ స్థావరంలోకి ప్రవేశించడానికి తీవ్రంగా ప్రయత్నిస్తున్నాయి, ఆ వర్గాల ఓట్లు తమకే పడతాయని విశ్వసిస్తున్నారు. మాయావతి పని తీరు, అంబేద్కరైట్ భావజాలాన్ని పలుచన చేయడం, ఇతర వర్గాల ఓట్లను ఆకర్షించలేకపోవడం వంటి కారణాల వల్ల అనేక చిన్న దళిత ఆధారిత సమూహాలు – ఉదాహరణకు, సహారన్‌పూర్‌లో భీమ్ ఆర్మీ, గోరఖ్‌పూర్‌లోని అంబేద్కర్ జన్ మోర్చా – BSP నుండి బయటకు వచ్చాయి.
బి.ఆర్‌. అంబేద్కర్‌పై ప్రేమ, పేదలకు సంక్షేమ పథకాలు, వారి నాయకులను మంత్రులుగా ప్రమోట్ చేయడం ద్వారా బిజెపి దళిత సమాజాన్ని తమ వైపుకు ఆకర్షించడానికి ప్రయత్నిస్తోంది. నేటికి, యోగి ఆదిత్యనాథ్ నేతృత్వంలోని 22 మంది కేబినెట్ మంత్రులలో ఇద్దరు దళితులు. వారిద్దరూ – బిజెపికి చెందిన బేబీ రాణి మౌర్య, రాష్ట్రీయ లోక్‌దళ్‌కు చెందిన అనిల్ కుమార్ – జాతవ్ కమ్యూనిటీకి చెందినవారు. మూడవ జాతవ్ మంత్రి, పోలీసు అధికారిగా మారిన రాజకీయ నాయకుడు, స్వతంత్ర బాధ్యత కలిగిన రాష్ట్ర మంత్రి అయిన అసిమ్ అరుణ్. 2017, 2022 మధ్య గత ప్రభుత్వంలో బిజెపికి ఎక్కువ మంది జాతవ్ మంత్రులు లేరు.
సంఖ్యాపరంగా ముఖ్యమైన యాదవ్-యేతర OBC ఓట్లను ఆకర్షించడానికి అలాగే BSP యొక్క పట్టు నుండి జాతవ్ ఓటర్లను దూరం చేయడానికి, అఖిలేష్ యాదవ్ రాజ్యాంగంపై బీజేపీ నాయకులు చేస్తున్న ప్రచారాన్ని దళితులకు అర్థమయ్యేలా చెబుతున్నారు.
దీనికి విరుద్ధంగా, మాయావతి, బిజెపి ప్రభుత్వాన్ని “కులతత్వం” అని లక్ష్యంగా చేసుకున్నప్పటికీ, ఉద్యోగాల ప్రైవేటీకరణ కారణంగా రిజర్వేషన్లు పనికిరాకుండా పోతున్నప్పటికీ, దళితుల సమస్యపై SP, కాంగ్రెస్‌లపై ఆమె తీవ్ర విమర్శలతో కాషాయ పార్టీకి కొంత ఊపిరి పోసింది.
2014 నుండి BJP అధికారంలో ఉంది. మాయావతి స్క్రిప్ట్ ప్రకారం, BJP విలన్ కాదు, అసలు విలన్ అయిన కాంగ్రెస్ మార్గాన్ని అనుసరిస్తోంది. బీజేపీపై మాయావతి చేసిన విమర్శల్లో పెద్దగా పస ఉండటం లేదు. కానీ SP, కాంగ్రెస్‌లపై ఆమె చేసిన విమర్శలు దళితుల్లో ఈ పార్టీల పట్ల సందేహాలను సృష్టించేందుకు ఉద్దేశించిన నిర్దిష్ట ఆరోపణలతో నిండి ఉన్నాయి.
ఈ విధానం వల్ల అధికారంలో ఉన్న బీజేపీ తన వైఫల్యాల నుంచి విముక్తి పొందింది. జౌన్‌పూర్‌లో జరిగిన ర్యాలీలో, మాయావతి, ఓబీసీలకు కోటాలు పొందడం, ఎస్సీ, ఎస్టీలకు మంజూరు చేసిన రిజర్వేషన్లను సక్రమంగా అమలు చేయడంపై కాంగ్రెస్‌తో విభేదాల కారణంగా జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ప్రభుత్వ హయాంలో అంబేద్కర్ న్యాయ మంత్రి పదవికి ఎలా రాజీనామా చేశారో వివరించారు.
కాంగ్రెస్ గురింది మాయావతి మాట్లాడుతూ…“వారి పూర్వీకులు రిజర్వేషన్ పూర్తి ప్రయోజనాలను మీకు అందించడానికి అనుమతించారు. కానీ నేడు ఓట్ల కోసం వారి అనుచరులు రిజర్వేషన్ల గురించి పెద్దఎత్తున వాదనలు చేస్తున్నారు’ అని మాయావతి అన్నారు. కాంగ్రెస్ తన బాధ్యతను సక్రమంగా నిర్వర్తించి ఉంటే మనం బీఎస్పీని ఏర్పాటు చేయాల్సిన అవసరం ఉండేది కాదని ఆమె అన్నారు.
దళితులు ఎస్పీకి ఓటు వేయకుండా అడ్డుకునేందుకు బీఎస్పీ కూడా ప్రయత్నాలు చేసింది. బిజెపి పాలనలో SC, ST లకు రిజర్వేషన్లలో ప్రమోషన్ “అసమర్థంగా” మారిందని ఆమె చెబుతూనే, అధికారంలో ఉన్నప్పుడు SP ప్రభుత్వం ఈ వర్గాలకు రిజర్వేషన్‌లో ప్రమోషన్‌ను వ్యతిరేకించిందని ఓటర్లకు గుర్తు చేసింది. అలాంటి పార్టీకి ఎస్సీ సంఘం ఓటేస్తుందా? అటువంటి పార్టీని మీరు క్షమించరని నేను నమ్ముతున్నాను” అని బస్తీలో మాయావతి తన ఎన్నికల ప్రచారంలో అంటున్నారు. ముస్లింల తర్వాత, జాతవులు, యాదవులు రాష్ట్రంలో అతిపెద్ద కమ్యూనిటీలుగా ఉన్నారు.
మాయావతి తన అన్ని ఎన్నికల ప్రసంగాలలో, ప్రస్తుత బిజెపి పాలనను విమర్శిస్తూనే కేంద్రంలోని కాంగ్రెస్ గత ప్రభుత్వాలు ఎలా అధికారం కోల్పోయిందో ప్రజలకు పూసగుచ్చినట్టు వివరిస్తున్నారు. తద్వారా బీజేపీ అధికారంలోకి వచ్చిందని చెబుతున్నారు. అయితే కాషాయపార్టీ “పెట్టుబడిదారీ అనుకూల, సంకుచిత, కులతత్వ, వర్గ మరియు ద్వేషపూరిత” విధానాలు, పని తీరు కారణంగా, భాజాపా కేంద్రంలో తిరిగి అధికారంలోకి రాదని “కాబట్టి ఈసారి సులభంగా. ” బీజేపీ ‘నాటక్‌బాజీ, జుమ్లే బాజీ, హామీలు’ వల్ల ఎలాంటి ప్రయోజనం ఉండదని ఆమె అన్నారు.
2019 లోక్‌సభ ఎన్నికలు యుపి రాజకీయాల్లో ఒక చారిత్రాత్మక ఘట్టాన్ని గుర్తించాయి, మాయావతి తన చిరకాల ప్రత్యర్థి ములాయం సింగ్ యాదవ్‌కు మెయిన్‌పురిలో వ్యక్తిగతంగా ప్రచారం చేశారు. ములాయం కుమారుడు అఖిలేష్ యాదవ్ వేదికపైకి రావడంతో, దళిత నాయకురాలు, సైఫాయి నుండి యాదవ్ జాతిపితతో తన గత వైరాన్ని పక్కనపెట్టి, ములాయంను వెనుకబడిన కులాల “అసలు మరియు నిజమైన నాయకుడు” అని కొనియాడారు.
కన్నౌజ్‌లో జరిగిన మరో ర్యాలీలో, కన్నౌజ్‌లో ములాయం కోడలు డింపుల్ యాదవ్ కోసం ప్రచారం చేస్తున్నప్పుడు, మాయావతి తన తలను డింపుల్ తలపై ఉంచి ఆశీర్వదించారు, దానిని అనుసరించి, డింపుల్ వంగి మాయావతి పాదాలను తాకింది. కానీ ఇప్పుడు పరిస్థితులు మారిపోయాయి. రెండు పార్టీల నాయకత్వం మధ్య స్నేహం కొద్ది కాలమే నిలిచింది. 2019 ఎన్నికల ఫలితాలు ప్రకటించాక, మాయావతి SPతో తన పొత్తును విరమించుకుంది.
అప్పటి నుంచి ఎస్పీ, బీఎస్పీ దారులు వేరయ్యాయి. మాయావతి అధికారికంగా తటస్థ వైఖరిని కొనసాగించారు, 2022 అసెంబ్లీ ఎన్నికలతో పాటు 2024 లోక్‌సభ ఎన్నికలలో ఒంటరిగా వెళ్లాలని నిర్ణయించుకున్నారు, వివిధ సందర్భాలలో ఆమె నిశ్శబ్ద మద్దతు రాజ్యసభలో గెలుపొందడంలో అధికారంలో ఉన్న బిజెపికి ప్రయోజనం చేకూర్చాయి.
2019లో రాష్ట్రంలో పుంజుకున్న తర్వాత, SP మద్దతు కారణంగా 10 సీట్లు గెలుచుకున్న తర్వాత, మాయావతి ఆల్ టైమ్ కనిష్ట స్థాయికి పడిపోయారు, కేవలం ఒక సీటు మాత్రమే గెలుచుకున్నారు. 2022లో 13% ఓట్ల షేర్‌ను సాధించారు. మరోవైపు అఖిలేష్ 2017లో 47 సీట్లతో 2022లో 111కి – అసెంబ్లీలో సీట్ల సంఖ్య పరంగా బలం పెరిగింది.
BSP పతనం ఎంత ఘోరంగా ఉంది అంటే.. నేడు దళితుల ఓట్లకు ఎస్పీ పెద్ద పోటీదారుగా ఎదిగింది, ఇందులో BSPకి ఇంతకాలం నమ్మకమైన ఓటరు బేస్ అయిన జాతవ్‌లు కూడా ఉన్నారు. అంబేద్కరైట్ వాక్చాతుర్యాన్ని, కుల-ఆధారిత బహుజన రాజకీయాలకు ప్రతీకగా, కాన్షీరామ్ (జిస్కీ జిత్నీ సంఖ్యా భారీ, ఉస్కీ ఉత్నీ హిస్సేదారి) స్ఫూర్తితో జనాభా ప్రాతిపదికన ప్రాతినిధ్యం వహించడం ద్వారా అఖిలేష్ దీనిని సాధించారు. అనేక OBC ,దళిత కులాలకు చెందిన బహుజన నాయకులను SP గూటికి చేర్చారు.
వీరిలో పలువురు నేతలు బీఎస్పీతో అనుబంధం కలిగి ఉన్నారు. వారిలో ప్రధానమైన నాయకులు ఇందర్‌జీత్ సరోజ్, పాసి ఎమ్మెల్యే, మాయావతి మాజీ మంత్రి, అతని 25 ఏళ్ల కుమారుడు పుష్పేంద్ర సరోజ్ ఈసారి కౌశాంబిలో తన ఎన్నికల అరంగేట్రం చేశాడు; అంబేద్కర్ నగర్ ఎంసీ సీటు నుండి పోటీ చేస్తున్న మాజీ మంత్రి, అనేక సార్లు ఎమ్మెల్యే అయిన లాల్జీ వర్మ లాంటి ప్రముఖులు ఉన్నారు.
రాజ్యాంగం పట్ల బిజెపి ఉద్దేశాల గురించి దళితులు, ఒబిసిలలో అఖిలేష్ సందేహాలు లేవనెత్త గలిగారు.
ఇక ప్రతిపక్ష కూటమిలో మాయావతి సీనియర్ పాత్ర పోషించిన 2019కి భిన్నంగా, ఈసారి మోడీపై పక్కా వ్యూహంతో పాటు లెక్కల పరంగా కూడా అఖిలేష్ యాదవ్ ముందున్నారు. 2024 ఎన్నికల ఫలితాలు యుపిలో బిజెపి ఎంత బలంగా ఉందో నిర్ణయించడమే కాకుండా బిఎస్‌పి పుంజుకుంటుందో లేదో కూడా తేల్చనుంది. బహుజనుల భవిష్యత్తు నాయకుడిగా ఎదగడానికి, SP ని కాన్షీరామ్ BSP పార్టీకి ఆధునిక వెర్షన్‌గా మార్చడానికి అఖిలేష్ యాదవ్‌కు ఆమోదయోగ్యం ఉందో లేదో కూడా ఈ ఎన్నికలు తేల్చనున్నాయి.